De R-Waarde van slaapmatten

De R-Waarde van slaapmatten

De R-Waarde is heel belangrijk voor een slaapmat; het bepaalt tot welke temperatuur je het nog lekker warm zult hebben. Maar hoe zit dat?

De ‘R’ van de R-Waarde staat voor het Engelse woord voor weerstand ‘resistance’. Deze weerstand staat voor hoe goed een slaapmat de overdracht van warmte (het warmteverlies dus) voorkomt. Hoe hoger het getal, hoe hoger de weerstand, hoe geschikter voor lagere temperaturen.

De R-waarde tabel

En de R-waarde lopen natuurlijk door. Bij een R-waarde van 8 geldt een temperatuur tot ongeveer -38°C. De bovenstaande tabel is een goede indicatie voor het gebruik van een slaapmat. Maar hoe je zelf kou ervaart is net zo belangrijk. In dezelfde omstandigehden voelt niet iedereen dezelfde kou. Heb je het snel koud, neem dan iets extra marge. Slaap je over het algemeen makkelijk in koude omstandigheden, dan kan je de tabel goed als uitgangspunt nemen.  De R-waarden sluiten redelijk aan bij de seizoenen, wat inhoudt dat een R-waarde  van 1 t/m 1.9 zou kunnen gelden als 1-seizoens, van 2 tot 2.9 als 2-seizoens en zo verder.

Achtergrond R-waarde

De R-waarde is een handige waarde, maar we gebruiken hem eigenlijk nog maar recent. In de vorige eeuw gebruikten outdoor-enthousiasten die een lichtgewicht slaapmat wilden ofwel gesloten cel matjes (de soort ‘yogamat’), of een ‘Self Inflating’ (SI) mat, vaak van Thermarest. In 2001 kwam het Zwitserse Exped met een alternatief; hun eerste ‘Down Mat”, een opblaasbare mat met een zeer hoog isolatievermogen. Deze mat was kleiner om mee te nemen dan de bestaande matten, lichter in gewicht dan de SI matten en hij isoleerde ook veel beter dan zowel de open cel als de bestaande SI matten. Maar hoe moest Exped nu uitleggen dat hun mat echt veel warmer was? Je kunt moeilijk iedere klant eerst een nacht op een gletsjer laten slapen! Daarom waren zij het eerste merk dat verzon dat er een norm moest komen waaraan je kon zien hoe ‘warm’ een slaapmat is. Lees: hoe goed hij isoleert, want een slaapmat voegt nooit warmte toe, maar behoudt hooguit de aanwezige (lichaams)warmte. Zij hebben toen een norm laten ontwikkelingen door een onafhankelijk instituut. Een norm zorgt ervoor dat het R-getal van de ene slaapmat precies te vergelijken is met dat van iedere andere slaapmat. Dat kan alleen als je iedere mat op precies dezelfde manier test en als de aannames voor die test altijd hetzelfde zijn. Bij slaapzakken is een aanname bijvoorbeeld dat het gaat om een man van 1,73 m lang, 73 kilo zwaar en met onderkleding en sokken aan.

De nieuwste norm

Ondanks het werk van Exped en het Zwitserse instituut (EMPA) was de ellende dat er toch verschillende normen in omloop waren. Die normen hadden wel iets met elkaar gemeen, maar een vergelijking was niet heel precies en verschillende merken hadden voorkeuren voor verschillende normen en dus testen en aannames. Tot nu toe! Want in 2020 treedt er een norm voor het testen in werking waaraan alle fabrikanten zich vanaf nu zullen conformeren en de R-Waardes op slaapmatten die vanaf dit jaar geproduceerd worden zijn dus 100% vergelijkbaar! Deze testnorm heet ASTM F3340-18 (ook gezien als ASTM 3340-18 en kortweg ASTM 3340) en lijkt veel op de oude EMPA norm. Een belangrijk verschil is echter dat in de nieuwe test de matten op 3 posities doorgemeten worden: bij het hoofdeinde, in het midden en bij het voeteneinde. Dat is een belangrijke verbetering met het oog op de consistente kwaliteit van een slaapmat! LET OP: het gaat hier om afspraken hoe de test moet worden gedaan en het gaat dus niet om een EN norm voor het product!

Wat is warm?

Er is dus een precieze norm om vast te stellen hoe groot de R-Waarde van een slaapmat is. Een hogere waarde is warmer, maar hoe weet je nu welke waarde je nodig hebt. Tja. Hier wordt het weer interessant. De vertaling van R-Waarde naar omstandigheden (en dus temperatuur!), valt namelijk niet binnen de testnorm! De merken geven een temperatuurschatting/-advies op basis van ‘ervaring’ en ‘intuïtie’. Bovendien slaapt de ene persoon ‘warmer’ en de ander ‘kouder’: met andere woorden sommige mensen hebben het ’s nachts sneller koud dan anderen. Koude slapers hebben een warmere slaapmat (en slaapzak) nodig: zij kiezen een half tot heel punt hogere R-waarde dan ‘logisch’ lijkt.

De interpretatie van de R-waarden loopt ongeveer als volgt. Een R-waarde tussen 0.1 en 2.0 is geschikt voor de zomer en nachtelijke temperaturen van boven de 5° C. Een R-waarde tussen 2.0 en 4.5 zijn matten die ook dienst in voor- en najaar dienst kunnen doen. De nachtelijke temperaturen liggen typisch tussen -10°C en +10°C. R-waarden hoger dan 4.5 zijn matten die ook in de winter dienst kunnen doen met nachtelijke temperaturen onder de - 10°C. Afhankelijk van de precieze R-waarde is een mat geschikt voor lagere temperaturen: des te hoger de R-waarde, des te lagere temperaturen de mat kan bedienen. Bij een R-waarde van 6.0 kun je al denken aan temperaturen van -25°C volgens mattenfabrikant Exped en bij 7.1 aan -33°C