Zonnebrillen

Zonnebrillen, het hoe en waarom

Wij houden van de zon, maar onze ogen kunnen niet zo goed tegen fel zonlicht. Daarom moeten we ze beschermen. Met een zonnebril.

Wat is het probleem van onze ogen en zonlicht? Dat is vooral de UV-straling (met name UV-A en UV-B): deze straling kan schadelijk zijn de ogen (en voor de huid). Voor de bergliefhebbers geldt ook nog eens dat de UV-straling per 100 hoogtemeter(!) toeneemt met ongeveer 2-3%. Even vertaald naar de tegenwoordig populaire term van de “zonkracht” (een index voor de hoeveelheid UV straling): als er in Nederland sprake is van een zonkracht 7 (onbeschermde huid verbrandt binnen 15 minuten), dan geldt op 3000 meter hoogte al gauw een zonkracht 9,4 (onbeschermde huid verbrandt binnen 10 minuten). Opmerking: hoe snel de huid daadwerkelijk verbrandt hangt sterk van het type huid af; bij ogen is dit verschil er niet of nauwelijks.

Behalve de directe zonnestraling kan de straling van de zon ook nog eens weerkaatst worden door water (10-60% weerkaatsing) of sneeuw (verse sneeuw of ijs weerkaatst 80–95%), maar ook door wolken (40-90%). Met een chique woord noem je de weerkaatsing ook wel ‘albedo’. Hoeveel procent licht een oppervlak weerkaatst hangt o.a. af van de hoek waaronder het zonlicht binnenkomt, dus het tijdstip van de dag en het seizoen in het jaar.

Ontstoken oog

Teveel UV–straling kan ‘sneeuwblindheid’ veroorzaken. Dat is een vorm van ontsteking van het hoornvlies (‘fotokeratitis’ is de medische term). Je herkent het aan een prikkend gevoel alsof er “iets in je oog zit” en veel tranen. De klachten komen 8 tot 12 uur na de kritieke blootstelling en je krijgt dus meestal pas ’s avonds of ’s nachts last. In de meeste gevallen gaat het na een paar dagen vanzelf weer over en eventueel krijg je van een arts druppels of een oogzalf. Het kost je wel een paar vakantiedagen, want het oog heeft na zo’n ontsteking geen zin meer in zonlicht!

Beschermingscategorieën zonnebrillen

Lenzen van zonnebrillen hebben een beschermingscategorie. Er zijn er vijf en ze lopen van 0 tot en met 4. Bij mooi weer hoog in de bergen heb je een categorie 3 of eventueel 4 nodig. Dit is een CE norm en geeft de bescherming tegen verblinding weer; hoe hard je wel of niet met je ogen moet “knijpen” als het ware. Technisch gesproken geeft het aan hoeveel procent van het zichtbare licht wordt doorgelaten. Maar hoe zit het met de bescherming tegen UV, want dat is immers het probleem? De meeste moderne brillen hebben polycarbonaat lenzen. Dat is onbreekbaar en heeft als voordeel dat het 100% bescherming biedt tegen UV-straling. Dat is een eigenschap van het materiaal. Met andere woorden: ook een ‘blanco’ polycarbonaat lens beschermt 100% tegen UV straling! Die 100% bescherming tegen UV staat op de verpakking of op de lens en kan ook worden aangeven met de aanduiding ‘UV 400’. Realiseer je dat UV-straling ook door wolken heen komt en dat je bij slecht/bewolkt weer ook altijd een bril moet dragen op het water en in de bergen.

CE 0

CE 0 houdt minder dan 20% zichtbaar licht tegen. Een zonnebril met deze CE-markering beschermt buiten niet voldoende, maar is ideaal voor mensen die gevoelig zijn voor lichtinval en de bril binnen (bijvoorbeeld achter de computer) willen gebruiken.

CE 1

CE 1  houdt tussen de 20% en 57% van het zichtbare licht tegen. Met deze CE-markering beschermt je zonnebril voldoende op een (licht) bewolkte dag, maar hij is niet geschikt voor een écht zonnige dag.

CE 2

CE 2 houdt tussen de 57% en 82% van het zichtbare licht tegen. Met deze markering beschermt je bril voldoende tegen een lage zon, maar hij is nog niet geschikt voor fel zonlicht.

CE 3

CE 3 houdt tussen de 82% en 92% van het zichtbare licht tegen. Een zonnebril met CE 3 beschermt voldoende tegen fel zonlicht en is daarom voor veel omstandigheden erg geschikt.

CE 4

CE 4 houdt meer dan 92% van het zichtbare licht tegen. Deze markering wordt aangeraden voor tijdens het winter- en watersporten, maar juist afgeraden voor in het verkeer, omdat de glazen zo donker zijn.

Soorten lenzen

Ieder weertype vraagt eigenlijk om een andere lens: zonnig weer om een hoge beschermingscategorie en donkerder lens en bewolkt weer om een lagere beschermingscategorie en gele of oranje lens. Maar om bij wisselende omstandigheden steeds van lens te wisselen is natuurlijk lastig. Gelukkig zijn daar oplossingen voor, want er bestaan zogenaamde ‘fotochromatische’ lenzen. Die passen de beschermingscategorie tegen verblinding aan door te reageren op de hoeveelheid UV-straling. De range kan van beschermingsfactor 1 tot 3 of zelfs 4 lopen. Het nadeel is dat het aanpassen van de lens wel 30 seconden of meer kan duren en dat is met snelle sporten als mountainbiken, skiën of met autorijden niet ideaal. Voor bergsport en wandelen is het daarentegen juist een perfecte oplossing! In het hooggebergte is er meer UV straling en dus blijft de lens relatief donker ook bij bewolkte omstandigheden.

Het nadeel van langzaam reageren heeft een LST lens niet. LST staat voor ‘Light Stabilizing Technologie’. Deze lenzen passen hun categorie niet aan, maar door een slim kleurenfilter absorberen ze veel zichtbaar licht bij mooi weer en bij slecht weer geeft zo’n lens juist veel contrast. Zo krijg je altijd een optimaal contrast en het systeem heeft geen reactietijd nodig. Prettig is ook dat je daardoor niet de hele tijd een spiegelende lens hebt en dat de ogen dus zichtbaar zijn. Een groot voordeel voor ouders en instructeurs van buitensporten.

Trends

Een duidelijke trend zijn ‘frameless’ of ‘semi frameless’ brillen. Frameless betekent dat er geen echt montuur is: de pootjes en neusbrug van de bril worden direct aan de glazen bevestigd. Het grote voordeel is natuurlijk gewichtsbesparing en dergelijke brillen nemen in opgevouwen toestand weinig plek in. De zich aan de omstandigheden aanpassende lenzen met de hierboven genoemde technologieën zijn ook zeker een belangrijke trend te noemen.

Tips

Tot slot geven we je graag nog een paar handige tips:

• Poets alleen je bril met de bijgeleverde doekjes: polycarbonaat krijgt snel krassen
• Bewaar een bril met polycarbonaat glazen altijd in een hoes ivm het snelle krassen
• Doe extra voorzichtig met het poetsen van de binnenzijde, daarop zit soms een coating om beslaan te voorkomen
• Bij slecht weer is er in de bergen toch veel straling! Dus draag ook dan een zonnebril
• Kinderen zijn extra kwetsbaar voor oogschade; zorg dus dat ze hun zonnebril op tijd opzetten en ophouden (en dat is een uitdaging!)